Fransa soykırım suçlusu

[Militan Girl]

Ruanda bir kez daha Fransa’yı 1994’teki soykırıma katılmakla suçladı. Ancak ilk kez Fransa’nın eski siyasi yöneticileri ve askeri sorumluları hakkında soruşturma olasılığından bahsetti.

Ruanda Adalet Bakanı Tharcisse Karugarama, Fransa’nı soykırımdaki rolünü araştıran komisyonun hazırladığı 500 sayfalık raporun sonuçlarını basına açıkladı. Bu komisyon Nisan 2006’da çalışmalarını tamamlamış ancak Fransa bu komisyonun meşru olmadığını savunmuştu.

Fransızca yazılan raporda Fransa’nın “soykırım hazırlıklarından haberdar olduğu”, “temel girişimlerin uygulamaya konulmasına katıldığı” ve “infazlarda doğrudan yer aldığı” belirtildi.

13 FRANSIZ SORUMLU HAKKINDA SORUŞTURMA AÇILABİLİR

Birleşmiş Milletler’e göre 1994’te Nisan ve Temmuz arasında yaşanan soykırımda “ılımlı” Hutular ile azınlık Tutsilerden 800 bin kişi hayatını kaybetti. Hutuların bu soykırımında Tutsilerin kökünün kazılması için planlanmıştı.

Adalet Bakanlığı yazılı açıklamasında, “Fransa’nın Ruanda’nın katliam politikasına büyük desteği, kararlılığı ve ısrarının Fransız askeri ve siyasi yöneticilerinin 1994’teki Tutsi soykırımının uygulanması ve hazırlanmasına suç ortaklığı yaptığını gösteriyor” denildi.

Raporda suçlanan 13 Fransız yönetici arasında özellikle dönemin Cumhurbaşkanı François Mitteranda (1996’da öldü), Başbakan Eduard Balladur, Dışişleri Bakanı Alain Juppé, büro müdürü Dominique de Villepin, Elysée Sarayı Genel Sekreteri Hubert Védrine bulunuyor.

İNFAZLARA DİREK KATILDILAR, SAĞ KALANLARA TECAVÜZ ETTİLER

Soruşturma komisyonu 1994’te Haziran sonu ile Ağustos sonu arasında “Türkuaz” askeri-insani operasyonundaki Fransız askerlerine yönelik de ağır suçlamalarda bulunuyor. Ruanda Adalet Bakanlığı, “Fransız askerleri kendileri de direkt olarak Tutsileri ve Tutsileri saklamakla suçlanan Hutuları öldürdü” dedi. Bakanlık, Fransız askerlerinin sağ kalan çok sayıda Tutsiye tecavüz ettiğinin de altını çizdi.


Ruanda televizyonlarında canlı olarak raporun sunumu yapılırken Adalet Bakanı Fransız askeri ve siyasi yöneticilerine karşı soruşturma başlatabileceklerini kaydetti. Bakan, “Bu rapor kriminal bir dosya değil (...) Olası yasal prosedür için iyi bir temeldir” diye belirtti.

KRONOLOJİ

Soykırımdan bu yana Paris ve Kigali arasındaki ilişkilerin kronolojisi şöyle:

1997

- 22 HAZİRAN: Bugün iktidarda olan Tutsi isyanı Ruanda Yurtsever Cephesi Genel Sekreteri, Fransa’yı ordu birliklerini göndererek Ruanda rejimi ve soykırım faillerini kurtarmaya çalışmakla suçladı. Birleşmiş Milletler Fransa’ya “Türkuaz” adı verilen insani amaçlı bir operasyon yapmasına izin verdi.

30 KASIM: Hutu kökenli Ruanda Devlet Başkanı Pasteur Bizimungu, Türkuaz operasyonunun “iktidarı yeniden almalarını kolaylaştırmak için katillerin geri çekilmesini sağlama amaçlı” olduğunu kaydetti.

1998

- 6 NİSAN: 1993-1995 arasında dönemin Fransa Başbakanı Edouard Balladur, Fransız ordusunun soykırımda hiçbir rolünün olmadığını açıkladı.

- 15 ARALIK: Bir Fransız parlamenter misyonu Fransa’nın hiçbir şekilde soykırıma karışmadığını iddia etti ama bazı “genel strateji hatası” ve “kurumsal işlevsizlikten” kaynaklı bazı sorumluluklarının olduğuna dikkat çekti. Ruanda ise Fransa’yı soykırım suçu işlemekle suçladı.

2002

- 2 TEMMUZ: Tutsi kökenli Ruanda Devlet Başkanı Paul Kagame yaptığı açıklamada, “Fransa’nın her ne kadar parlamentosu veya bazı aktörleri sessiz kalsa da soykırıma doğrudan katıldığını hatırlaması gerekiyor” dedi.

2004

- 9 MART: Fransız Le Monde gazetesi 6 Nisan 1994 tarihinde dönemin Ruanda Devlet Başkanı Juvénal Habyarimana’nın öldürülmesine ilişkin Fransız soruşturması çerçevesindeki bir raporu yayınladı. Raporda Paul Kagame, suikastin temel karar vericilerinden biri olarak gösterildi ancak Kagame bu iddiaları reddetti.

2005

- 23 ARALIK: Soykırımdan kurtulan Ruandalıların Fransız ordusunu hedef alan başvurusu üzerine Paris’te “soykırıma suç ortaklığından” adli inceleme başlatıldı.

2006

- 30 OCAK: Paul Kagame yeniden açıklama yaparak, “Fransa soykırımı tanımalı” dedi ve Fransa’nın en ufak bir pişmanlık gösteren açıklamada dahi bulunmayan tek ülke olduğunu belirtti.

- 17 NİSAN: Fransa’nın soykırım sırasında ve sonrasındaki rolünü araştıran Ruanda soruşturma komisyonu ilk toplantısını yaptı.

- 17 KASIM: Fransız yargıç Jean-Louis Bruguière Paul Kagame’nin BM tarafından Ruanda için kurulan Uluslar arası Ceza Mahkemesi’nde yargılanmasını istedi. 22 Kasım’da Paul Kagame’nin yakınları hakkında tutuklama emrini imzaladı.

22 KASIM: Ruana Paris ile tüm diplomatik ilişkilerini kesti.

2007

- 18 NİSAN: Ruanda Fransa’ya karşı Uluslar arası Adalet Mahkemesi’ne başvuruda bulundu.

- 8 ARALIK: Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, AB-Afrika zirvesinde Paul Kagame ile görüştü ve bunun ilişkilerde “normalleşmenin başlangıcı” olduğunu söyledi.

2008

- 26 OCAK: Fransa Dışişleri Bakanı Bernard Kouchner, Kigali’de yaptığı açıklamada, Fransa’nın “kuşkusuz siyasi hatalar yaptığını” söyledi ama “askeri olarak soykırımda rolünün olmadığını” savundu.

11 NİSAN: Sarkozy yönetimi ile birlikte Ruanda’nın sonunda açık bir muhatap bulduğunu belirten Paul Kagame, ancak dokuz yakınına ilişkin soruşturma açılmasının bir engel olarak durduğunu kaydetti.

5 AĞUSTOS: Ruanda Fransa’yı soykırıma katılmakla suçladı ve dönemin Fransız askeri-siyasi sorumluları hakkında soruşturma başlatabileceklerini belirtti.